وێنه: هێرش عه‌لیزاده
ڕه‌حیم ڕه‌شیدی
١.بە باوەڕی ئێوە، هەنووکە هۆکاری سەرەکی پێکنەهاتنی بەرەی کوردستانی لە کوردستانی ئێران چییە؟
عه‌لیزاده: هۆیەک دەتوانێت نەبوونی ئارەزووو خواستی جیددی سیاسیی بێت. هۆیەکی دیکە نەبوونی سەربەخۆیی سیاسیی بێت. هۆیەکی دیکە شایەد خۆ بە گەورە زانینی حیزبە سوننەتیەکان بێت. هۆیەکی دیکە حەتمەن خۆ بەکەم زانینی حیزبگەلی سەربەخۆیخوازە کە پێیان وایە بێ یەک یان دوو لایه‌نی‌تر، بەرەیەک دروست نابێت.
هۆیەکی دیکە بێ شک روودانی کارەساتی شەڕی نێوخۆییە، داپچڕان‌و لێکجودابوونەوەیە لە ناو حیزبەکاندا کە زیاتر بڵاو دەبنەوە وەکو لەوەی نێزیک ببنەوە.
هۆیەکی دیکە کەمبوونی فشاری کادێران‌و ئەندامانی حیزبەکان‌و ڕۆشنبیرانی ناحیزبین لەسەر حیزبەکان. بێدەنگیی جەماوەری خەڵک بەرامبەر بە هێزی بەرەنەخواز دیارە هۆیەکی بەرچاوە.
هۆیه‌کی دیکه ده‌توانێت ئاڵوگۆڕە ناوچەییەکان‌و جیهانییەکان بێت، بۆ نموونە دەنگۆی ئەوەی کە ئەمەریکا لە ئێران دەدات، وا دەکات کە هەندێک لایەن پێیان وا بێت دەسەڵاتی سیاسییان لە بەرەیەکدا کەم دەبێتەوەو بە تەنیا لە ئاڵوگۆڕێکدا بن قازانج زیاتر دەکەن، ئەوانی کە چاوه‌روانی‌و ئامانجی هاوبەشیان له‌م چه‌شنه له سیاسه‌تدا هەیە دەتوانن له به‌ره‌یه‌کدا بن.
ئێمه پێمانوایه که بەرە بە لایەنگەلێک دروست دەبێت کە خاوەنی پرنسیپ‌و ئامانجی روون بن. بۆ نموونە ئەوانەی سەربەخۆییخوازو ڕیفەراندۆمخوازن دەتوانن ئەگەر بیانەوێت لە بەرەیەکدا کۆببنەوه.
٢.ئەدی هاوکاری‌و کۆدەنگیەکی گشتیی بۆ وڵامدانەوە بە پرسگەلێک کە کەموزۆر پێوەندیدار بە هەموانەوەیە بۆ سەر ناگرێ؟
عه‌لیزاده: ئێمە پێمان وایە هۆی سەرەکیی هەبوونی ئەقڵی ئێرانچێتییە. ئێرانچیەتی کەسایەتی‌و سەربەرزیی لە بزووتنەوەی کورد داماڵیوە. کوردستانیبوون لە ناوەڕۆک‌و مانای خۆی وشک کراوە. بە برووای من کوردستانیان دەتوانن لەسەر زۆر خاڵ کۆببنەوەو پێموایە هێدی هێدی ئەحزابگەلی سەربەخۆییخوازو تاک‌و نوخبەی سەربەخۆییخواز ئەو کارە دەکەن. بەرەیەک بە دوو ئامانج ساز دەکەن، یەکەمیان دامەزراندنی دەوڵەتێکی سەربەخۆو دووهەمیان بەرقەرارکردنی پرینسیپی ڕیفەراندۆمە.
٣.پێتان وایە سەرجەم هێزە کوردستانییەکان لە هەلومەرجێکدان کە ئەگەر ئاڵوگۆڕێک لە ئێراندا بێتە ئاراوە، بتوانن هەلەکە بە قازانجی ماف‌و ئازادییەکانی خەڵکی کوردستان بقۆزنەوە؟
عه‌لیزاده: له‌م وه‌زعەدا کە هەیە، به داخه‌وه نا، بێگومان ناتوانن. کاتێک کە بەرەیەکی کوردستانیی، کە هاوپەیمانیی‌و پلاتفۆرمی هاوبەش نییە‌و تواناکان کۆ نەکراونەتەوە بێگومان ناتوانرێت.
٤.لە بارودۆخی ئێستادا، پرش‌و بڵاویی رێکخراوە سیاسییەکان لە ئاستی نێوخۆیی‌و دەرەوەدا چ مەترسیگەلێکی پێکهیناوە؟
عه‌لیزاده: گۆره‌پانی رمبازێن‌و کوشتن، وێرانکردن‌و سه‌رکوتی بـۆ داگیرکه‌ران به‌رینتر کردووه، مه‌ترسی ته‌مه‌نی داگیرکه‌ران ته‌نانه‌ت پاش کۆماری ئیسلامیش له‌سه‌ر خه‌ڵکی کوردستان درێژتر ده‌کات. له دوارۆژی ئاڵۆگۆره‌کاندا جۆڵانه‌وه‌ی گه‌لی کورد له به‌رده‌م ئاسۆیه‌کی ناڕوون‌و ئاڵۆزدا چاوه‌رووان ده‌مێنێته‌وه.
٥.قازانجەکانی پێکهاتنی بەرەی کوردستانی، یان کۆدەنگیەکی هەمە لایەنە لە نێو رێکخراوە سیاسییەکاندا بۆ پرسی سیاسیی کورد لە ئێراندا چییە؟
عه‌لیزاده: قازانجەکان بە سەدان‌و هەزارانن. ئەجێندای شەخسی دەپوکێتەوەو ئەجێندای نەتەوەیی جێگای دەگرێتەوە، پلانەکان دەستەیی دادەڕێژرێن‌و لەبەر ئەوە زیانەکانمان کەم دەبنەوە، بەرپرسیاریەکان دابەش دەکرێن، تواناکان خڕ دەبنەوە، تواناکان باشتر ئاراستە دەکرێن، دوژمن چاکتر دەستی لێ دەوەشێندرێت بەو شێوەیە.
له به‌رامبه‌ر ده‌سه‌ڵاتدارانی داگیرکاردا یه‌کده‌نگی ئۆپۆزیسێونی کورد به مانای به هێز بوونی سەنگەری خه‌باتی خه‌ڵکی کوردستانه، بێشک کۆ ده‌نگی لایه‌نه سیاسیه‌کان راسته‌وخۆ یه‌کگرتوویی خه‌ڵکی کوردستان ده‌گه‌یه‌نێته ئاستێک که ده‌سه‌ڵاتی سیاسی خۆی بۆ داهاتوو مسۆگەر ده‌کات، به‌م جۆره خه‌ڵکی کورد له به‌رژه‌وه‌نده ئیستراتێژیه‌کانی نزیکتر ده‌کاته‌وه، ئیمکان‌و هەو‌ڵی دامه‌رزاندنی کۆمه‌ڵگایه‌کی دیموکراتیک‌و مه‌ده‌نی بۆ گه‌له‌که‌مان زیاتر ده‌کات. ئه‌منیەت‌و ئاسایشی خه‌ڵک به‌گشتیی ده‌باته ئاستێکی وه‌ها که نه‌یارانی نەتوانن به که‌یفی خۆیان وه‌کو ئه‌مرۆ رمبازێنی تێدا بکه‌ن.
٦.باشە پێتان وانییە سەرەڕای هەموو جیاوازیەکان، کۆمەڵێک خاڵی هاوبەش لە نێوان هەموواندا هەیە و پێویستە لەبەر قازانجی گشتیی لەسەر ئەو خاڵانە رێکبکەون؟
عه‌لیزاده: بێشک وایه، لە ڕاستییدا ئامانجەکان دەتوانن دەیان بن‌و بەو شێووەیە بەرەیەک لەسەر ئاستی ئامانجی جیاواز دابمەزرێت. ئێمه بەش بە حاڵی خۆمان ڕوون‌و ئاشکراین. ئێمە کوردستانیین‌و دەوڵەتێکی کوردستانمان دەوێت، بەڵام پرینسیپی ڕیفەراندۆم قبوڵ دەکەین. هەروەها بێ هیچ پێش‌مه‌رجێک بۆ دامه‌زراندنی به‌ره‌یه‌کی کوردستانی تێ دەکۆشین که سه‌رجه‌م ئه‌حزاب‌و ڕێکخراوه سیاسیه‌کان‌و تاک‌و نوخبەی لێهاتوو هەڵسووراوی کوردستان، هەروەها ئۆرگان‌و نەهادە مەدەنیەکانیش ئەگەر بیانەوێت، بگرێته خۆی. ئەو بەرەیە له قه‌واره‌یه‌کی شه‌فاف‌دا پێشنیارو پاشان بڕیار بۆ هه‌موو پرسێکی سه‌ربازیی‌و سیاسیی‌و کۆمه‌ڵایه‌تیی ئاماده بکات. ئێمه ئه‌و بەرەیەمان ده‌وێت، چونکه خه‌ڵکی کوردستان له پێناو ئاسایش‌و ئه‌منیەتی خۆیدا پێویستی به‌وه‌یه که هه‌ر له ئیستاوه لێیان روون بێت که له داهاتوو دا چی‌تر شاره‌کانی کورستان وه‌کوو شاخه‌کانی کوردستان لوبنان‌و فه‌له‌ستینێکی تری تێدا دروست نابێت.
بۆ نموونە دەتوانین لەسەر پرینسیپی ڕیفەراندۆم ڕێکبکەوین، چونکە لە قازانجی هەمووان دایە. تەنانەت سەڵتەنەتتەڵەبە کوردەکانیش، ئەوانەیش کە جەماعەتی نوریزادەو لایەنگری کەڕووبی‌و موسەویشن دەتوانن تێیدا بن. چونکە بڕیارەکە لە دەست خەڵکی کوردستاندا دەبێت. ئێمە پشت به خەباتی دیموکراتیکانە ده‌بستین، بڕوامان بە خۆمان‌و گه‌له‌که‌مانه. پاشان دەتوانین لەسەر هاومافیی، بەشداربوون لە بڕیار و هاوکاریی‌و ئۆپەراسیۆنی هاوبەش‌و شتی دیکە ڕێبکەوین، بۆ نا؟ بەڵام ئایا بە راستی ئەوە لە قازانجی هەموو حیزب‌و پارتگەلێکە؟
٧.پاش چوونەوە وڵات، بەو کولتورە سیاسییەی ئێستا لە نێو رێکخراوە کوردییە بەرهەڵستکارەکانی کۆماری ئیسلامیدا لە ئارا دایە، چەندە مەترسی شەڕی نێوخۆیی بە شێلگیر دەزانن؟
عه‌لیزاده: مه‌ترسیه‌کان زۆر‌ن: گه‌وره‌ترین مه‌ترسی هێزی چه‌کداری ئه‌و حیزب‌و لایه‌نانەن که له رابردوودا ئاکامی کێشه سیاسییه‌کانیان گه‌یاندووه‌ته شه‌ڕی چه‌کداری‌و تا ئێستایش بە ڕووکەش لەگەڵ یەکدا دادەنیشن‌و چایی‌و قاوەیەک دەخۆنەوە، بەڵام کەس نازانێت گەر یەکێکیان هێزی وەدەست بکەوێت چی دەکات. داخستن‌و راگرتنی پەروه‌ندی شه‌ڕی ناوخۆی له لای ئێمه یەکێکە لە گرینگترین خاڵەکان، چونکە کێشه‌یه‌کە وه‌کو ئاگری ژێر کای لێهاتووه، که هه‌ر کاتێک مومکینه ئاور بگرێته‌وه‌و به سه‌دان له رۆڵه‌کانی خه‌ڵکی کوردستان ببنه‌وه بە قوربانی شه‌رێک که ئێستایش که‌س خۆی لێ به خاوه‌ن ناکات، ته‌نها به‌تاوتوو کردنی کێشه‌کان به شێوه‌یه‌کی شه‌فاف‌و کراوه‌یه، که گه‌یشتن به بیری هاوکاریی‌و یه‌کتر قبووڵکردن له سه‌ر ئه‌ساسی باوه‌ڕ به ئه‌مری واقع، ده‌توانرێت ئاکامی به سوودو پایه‌داری له پێناو جوڵانه‌وه‌ی رزگاریخوازی کوردا لێ وه‌ربگرێت.
٨.ئێوە بۆ ئەوەی شەڕی نێوخۆیی دروست نەبێ چیتان کردوەو لەم بەستێنەدا چ پرۆژەیەکتان هەیە؟
عه‌لیزاده: ئێمە هەر لە سەرەتاوە ڕامان گەیاندووە کە خۆبەختکەری هەر حیزب‌و لایەنێک کە لە خەباتی ئازادیخوازانەی کوردستاندا بەشدار بێت بە هی خۆمان دەزانین. زەرەرو زیانی‌و گیان فیداکارانی ئەوان بە شانازییەوە بە هی خۆمان دەزانین، ڕێزیان دەگرین‌و خۆشمان دەوێن‌و هیوای سەرکەوتنیان بۆ دەخوازین. دەمانەوێت یەک ڕۆژی پێشمەرگە هەبێت، یەک رۆژی شەهید هەبێت. گرینگ نییە ئەو ڕۆژە چ ڕێکەوتێکە، گرینگ ئەوەیە بمان بێت‌و ئیدی پیرۆز رای بگرین. ئەوە زۆر ناشیرینە کە هەر کەس هەڵدەستێت‌و ڕۆژێکی شەهیدو پێشمەرگەی خۆی هەبێت.
ئێمە بە هەموو شێوەیەک هەوڵ دەدەین تەبایی‌و یەکڕیزیی گەل بپارێزین. پێمان وایە هەموو شتێک بە دیالۆگ‌و قسە کردن‌و بە متمانە دروستکردن ساز دەبێت‌و چارەسەر دەبێت. نابێت بهێڵین تەنانەت یەک دانە هێلکەی کورد بە خۆرایی بشکێت یان بە فیڕۆ بچێت. ئەوە پرینسیپێکی پیرۆزە بۆ ئێمە. لەسەر ئەوە سازش ناکەین‌و لەبەر ئەوەی پارتێکی سەربەخۆین، دەتوانین ئەو پرینسیپە بیپارێزین.
پێشمەرگەی خۆمان بەوە گۆش‌و پەروەردە دەکەین. هاورێیانی خۆمان وا پەروەردە دەکەین. کاری ئێمە دروستکردنی حەساسیەت‌و گرژیی نێوخۆ نییە. کاری ئێمە سازکردنی کوردستانیانە دژ بە داگیرکەر. لە ناوخۆدا وەکو پارتێکی سۆسیالدیموکرات بڕووامان بە ڕیفۆرم‌و سازش‌و گفتوگۆ‌و کارسازییە، برووامان بە توندوتیژیی‌و توورەیی و سەنگەر لە یەکگرتن نییە. ئەوە سیاسەتی ناوخۆی ئێمەیە.
هەر کاتێک له‌م قوناغه‌دا بتوانین هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان له ده‌ره‌وه‌ی قه‌واره‌ی حیزبی‌و تاکڕه‌وی نیزامیدا ڕێک بخه‌ینه‌وه‌و له جێگای خۆیدا به شێوه‌یه‌کی مۆدێرن‌و سیاسیی ڕێکی بخه‌ین، ئه‌وه ده‌توانین:
1، له په‌له‌ی یه‌که‌مدا خه‌ته‌ری شه‌ڕی ناوخۆیی له سه‌ر خه‌ڵکی کوردستان لاده‌به‌ین‌و تا ڕاده‌یه‌کی باڵا ڕێگا له خوێنی به ناحه‌ق ڕژاوی رۆڵه‌کانی ئه‌م گه‌له ده‌گرین.
2، له پلهی دووه‌مدا په‌رژوبڵاوی‌و دوژمنکاری نێو ماڵی کورد تا ئاستێکی به‌رز کۆتایی پێد‌ێت‌و هێزو تواناکانی خه‌ڵکی کوردستان له باری سیاسیی‌و نیزامیی‌و ماڵییه‌وه ده‌چیته خانه‌ی یه‌کگرتوویی خه‌ڵکی کوردستان دژی داگیرکه‌رانی.
3، له په‌له‌ی سێیه‌مدا له هه‌ڵسه‌نگاندنی نێۆنه‌ته‌وه‌ییه‌دا باڵی چه‌کداری کورد له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان له هێزی چه‌کداری ئه‌م حیزب‌و ئه‌و گرووپه‌وه ده‌بات بۆ ئاستی رێکخراوه‌یه‌کی نیزامیی که هه‌ر له ئێستاوه ده‌توانێت له نه‌زم‌و نه‌سه‌قی ئه‌رته‌شێک پێڕه‌وی بکات. که بناغه‌ی دوا ڕۆژی ئه‌رته‌شی کوردستان بێت.
هه‌ر له‌سه‌ر ئه‌م ئه‌ساسه باڵی سه‌ربازی کۆمه‌ڵه ــ پارتی سۆسیالدێموکراتی کوردستان، ناوی هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستانی له‌سه‌ر دانراوه، به‌و هیوایه‌ی که به‌شێک بێت له هێزی هاوبه‌شی هێزی چـه‌کداری ئه‌حزاب‌و بناغه‌ی ئه‌رته‌شی دوارۆژی کوردستان بێت، تا ئێستایش چه‌ندین وتارمان له سه‌ر نوسیووه.
ئائیننامه‌ی ئه‌م هێزه سه‌ربازیه‌یشمان نۆسیووه‌و رامانگه‌یاندووه. بەڕێزتان‌و خوێنەران دەتوانن بیخوێننەوە.
٩. چەندە باوەڕتان بە ئازادی هەڵسوڕانی سیاسیی هەیە، ئامادەن لە داهاتوودا بۆ چارەسەرکردنی گرفت‌و ئاستەنگەکان پەنا بۆ چەک نەبن؟
عه‌لیزاده: “کۆمه‌ڵه ـــ پارتی سۆسیالدیموكراتی كوردستان بڕووای به خه‌باتی ئاشتی‌و دیالۆگه، ئەسڵەن نەفرەتمان لە چەک‌و زەبر دێت. به‌ڵام به له‌به‌رچاوگرتنی دۆخی داگیركراوی كوردستان له لایه‌ن ئه‌و ڕژیمانه‌وه كه پشت به چاره‌ی ئاشتی‌و دیموكراتیك نابه‌ستن‌و به پێچه‌وانه‌وه هه‌موو شێوازێكی ترساندن، توواندنه‌وه، زیندانكردن، دوورخستنه‌وه، كوشتن‌و پاكتاوی ڕه‌گه‌زیی دژ به خه‌ڵکی كوردستان به كار ده‌هێنن، ئه‌وا ئێمه مافی له خۆ به‌رگری كردن‌و خۆ ڕزگار كردن له ده‌ست سته‌می نه‌ته‌وه‌یی له ڕێگای به كارهێنانی چه‌كه‌وه به خۆمان‌و خه‌ڵکی كوردستان ده‌ده‌ین.
لەسەر ئەوە سازش ناکەین. تۆپەکە لە لاقی دوژمن دایە. ئەوە ئێمە نیین کە بڕیاری یەکەم لەسەر شەڕ دەدەین.
سەبارەت بە ناوخۆ، عەرزم کردیت، کە ئەسڵەن نابێت پەنا بۆ زەبرو یەکتر تووڕەکردن‌و یەکتر شکاندن ببردرێت. دەبێت‌و پێویستە هەر لەسەر خاڵگەلی پۆزەتیڤ کار بکەین.
هەر کاتێک داگیرکەر ملی بە پرینسیپی ڕیفەراندۆم داو سەرئەنجامەکەی قبوڵ کرد، کێشەیەکمان لەگەڵ ئەویشدا نابێت.
له‌سه‌ر ئه‌و ئاسته هێزی پێشمه‌رگه‌ی خۆمان بۆ مه‌به‌ستی خۆ پاراستن‌و ڕزگار كردنی كوردستان داده‌مه‌زرێنین، به‌ڵام ئێمه هه‌ر له ئێستاوه له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی سوپایه‌كی كوردستانیداین كه به هیچ شێوه‌یه‌ك به‌شێك له پارت‌و ڕێكخراوه‌ی سیاسیی نه‌بێت، به‌ڵكو دامه‌زراوه‌یه‌كی تایبه‌تی بێت كه دوور له هه‌موو ده‌ستێوه‌ردانێكی ڕێكخراوه‌یی‌و پارتایه‌تی بێت، ته‌واو سه‌ربه‌خۆ بێت.
له قۆناخی ڕزگاریخوازیی‌دا ئه‌م هێزه ده‌بێت له ژێر ڕابه‌رایه‌تیه‌كی سیاسیی به‌ره‌یه‌كی یه‌كگرتوودا بێت‌و پاش ڕزگاربوونیش له ژێر بڕیاری سیاسیی “حکومه‌تی دیموكراتیكی كوردستان”دا بێت كه له ڕێگای هه‌ڵبژاردنی دروست‌و ئازادو ئاشكراوه هاتبێته سه‌ر حوكم. ئێمه به هه‌موو شێوه‌یه‌ک دژ به هه‌بوونی هێزی میلیشایی حیزبی‌و ڕێکخراوه‌یین‌و له درێژخایاندا به ئامرازی تێکده‌رو شێوێنه‌ر ده‌بینین."
ئه‌مه له پیره‌وپروگرامی ئێمه‌دا هاتووه، بێشک ئێمه له خه‌باتێکی سیاسیدا دژی توندو تیژین.
١٠.باشە ئەگەر وایە بۆچی دەسپێشەخەری ئەوە ناکەن تاکوو هەموو لایەنەکان لەسەر ئەوە رێکبکەون کە نابێ هیچ لایەنێک بۆ بڕینەوەی کێشەکانی لەگەڵ لایەنێکی دیکە دەست بۆ چەک بەرێ؟
عه‌لیزاده: ئێمە ئەوەمان کردووەو دەمانەوێت لەگەڵ هەموواندا دۆست‌و برا بین. نەک هەر گاڵتە بە کەس ناکەین‌و کاریان بە کەم‌‌و بە خراپ نابینین، بەڵکو ڕێز لە هەموو ئەوانە دەگرین کە لە سەنگەری ئازادیخوازیی‌دان. ئەگەر ڕەخنەمان هەبێت لە کەناڵی خۆیەوە دەیگەیەنین. چاوەڕێین لایەنانی دیکەش بەو شێوەیە مامەڵەمان لەگەڵدا بکەن. ئێمە دەمانەوێت سیاسەت بکەین بە کاری جیددی. بە رای ئێمە دەست بۆ چەک بردن دژ بە یەک، لاوازیی فکریی‌و کەم توانایی خۆ کۆنترۆڵ کردنە.
داوا لە هەموو لایەک دەکەین وا بیر بکەنەوەو لە کردەوەدا وا بکەن‌و واز لە بەخیلی سیاسیی‌و لە دژ کردەوەی پشت پەردە دژ بە یەک بهێنن.
ئێمە لە دانیشتنەکانی خۆماندا لەگەڵ غەیرە کورددا بە هیچ شێوەیەک ڕێگا بە خۆمان نادەین بە خراپە باسی لایەنانی دیکەی کورد بکەین، هەر وەها ڕێگا بە غەیرەش نادەین بە خراپە باس لە لایەنانی کورد بکەن. ئەوە کەسایەتی ئێمەی بە بەرزیی راگرتووە. ئێمە شانازیی بەو کولتورو فەرهەنگە سیاسیەی خۆمانەوە دەکەین‌و دەیپارێزین. هیوادارین لایەنانی دیکەش وا بن.
ژیاننامه‌ی به‌رێز هـێرش عـلیزادهێرش، وته‌بێژی کۆمه‌ڵه_ پارتی سۆسیالدێموکڕاتی کوردستان:
له دایکبووی 1339ی هه‌تاوی له ئاوایی عــسرئاوا له 13 کیلومتری شاری سه‌قز له کوردستانی رۆژهه‌ڵات. له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ره‌شایی یان قه‌ره، سه‌ره‌ڕای ده‌ستته‌نگی بنه‌ماڵه‌که‌یان توانیویه تا پلهی دیپلۆم بۆ مامۆستای سه‌ره‌تایی خۆێندن ته‌واو بکات، که هاوکات بوو له‌گه‌ڵ شۆڕشی گه‌لانی ئێران دژی حکومه‌تی په‌هله‌وی له ساڵی 1357ی هه‌تاویدا. هه‌ر له یه‌که‌مین کاروانی گه‌یاندنی یارمه‌تی له شاری سه‌قزه‌وه بۆ نه‌ورۆزه خوێناویه‌که‌ی شاری سنه له به‌هاری 1358 تا به‌شداری له خۆراگریی خه‌ڵکی شاری سه‌قز له هاوینی هه‌مان ساڵدا له دژی یه‌که‌مین هێرشی هێزه‌کانی کۆنه‌په‌رستی کۆماری ئیسلامی بۆ سه‌ر خه‌ڵکی ئه‌م شاره، پاش داگیر کردنی شار به ده‌ستی هێزه داگیرکره‌کانی کۆماری ئیسلامی به یه‌کگرتنه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ یه‌که‌مین ده‌سته‌ی پێشمه‌رگه‌ی ناوچه‌ی سه‌قزی کۆمه‌ڵه‌ی شۆرشگێری زه‌حمتکێشانی کوردستانی ئێران له ئاوایی تـــورجـان یه‌که‌مین بنکه‌ی کـۆمه‌ڵه‌ی شۆرشگێری زه‌حمه‌تکێشانی کوردستانی ئێران له ده‌وری سه‌قز دامه‌رزاندوه.
هه‌ر له سه‌ره‌تای پێشمه‌رگایه‌تیه‌وه له به‌شی عه‌سکه‌ری‌و سه‌ربازیدا به وه‌رگرتنی به‌رپرسایه‌تی له تیم، ده‌سته، په‌ل‌و گوردان تا پائیزی 1363 له ده‌ڤه‌ری سه‌قـز له سه‌دان ئۆپراسیون‌و مه‌ئموریه‌تی حیزبیدا به‌شدار بووه، چه‌ند جاریش له شه‌ردا بریندار بووه، پائیزی 1363 له مه‌ئموریه‌تێکی حیزبیدا ناردراوه‌ته ئۆردوگاکانی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی کۆمه‌ڵه‌‌و حیزبی کۆمۆنیستی ئیران له کوردستانی باشور، له سه‌ر بڕیاری کۆمیته‌ی ناوه‌ندی له پائیزی 1363وه تا به‌هاری 1368 به‌رپرسایه‌تی سه‌ربازی‌و عه‌سکه‌ری ئۆردوگاکانی سه‌رکردایه‌تی کۆمه‌ڵه‌ی له (مالۆمه، بۆتێ) به ئه‌ستووه بووه.
له ساڵی 1368دا (سه‌ره‌تای کێشه نێۆخۆیه‌کاندا) به فه‌رمیی له حیزبی کۆمۆنیستی ئێران‌و سازمانی کوردستانی ئه‌و حیزبه، واته کۆمه‌ڵه، به یه‌کجاری ئیستعفای داوه‌و له وڵاتی سوید نیشته‌جێ بووه.
له سه‌ره‌تای ساخكردنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه، له ساڵی 2000 به عیشق‌و دڵفراوانی جارانه‌وه چۆته‌وه ڕیزی كۆمه‌ڵه به‌و هیوایه‌ی كۆمه‌ڵه‌یه‌ك به هه‌ندێك گۆڕانكاریی دیموكراسییه‌وه بخه‌نه‌وه سه‌ر ڕه‌وتی به‌ر له دروستبوونی حیزبی كۆمۆنیستی ئێران، به‌ڵام ئه‌م هه‌وڵه‌یان له‌به‌ر زۆر هۆ بۆ نه‌چۆته سه‌ر.
یه‌کێک له کێشه بناغه‌یه‌کانیان له‌سه‌ر پرۆگرام‌و پیره‌وی کۆمه‌ڵه به تایبه‌ت به‌ندی یه‌کی پیره‌وی نێۆخۆ بوه، پێی وابوه که روخاندنی سه‌رمایه‌داری‌و دامه‌رزاندنی سۆسیالیزم که له به‌ندی پیره‌وی نێوخۆی کۆمه‌ڵه‌دا هاتبوو ده‌بێت بگۆرد‌رێت،یه‌کێک له‌و که‌سانه بووه که باس‌و بیرۆکه‌ی سۆسیالدیموکراسیان پاش ساڵی 2000 بردۆته نێۆ کۆمه‌له، له کۆنگره‌ی 10دا بڕیارنامه‌ی ته‌سیوبی ئاڵای کوردستانیان برده کۆنگره، له کۆنگره‌ی یازده‌دا بڕیارنامه‌ی داوای ئه‌ندامه‌تی کۆمه‌له له سۆسیالیستی ئینترناسیۆناڵ له کۆنگره‌دا به ته‌سیوب گه‌یاندوه‌و خوازیاری هه‌بوونی پێوه‌ندی باش له گه‌ڵ رێکخراوه‌کانی دیکه‌دا بوه، دژی قۆرغ کردنی ده‌سه‌ڵات، دژی ئینتساب کردنی تاکه‌کان به‌سه‌ر کۆمه‌ڵه‌دا، دژی ناشه‌فافیه‌تی ئابۆری وه‌ستاوه.
له دوو ده‌وری هه‌ڵبژاردنه‌کانی ده‌ره‌وه‌ی وڵات له مه‌لبه‌ندی سکاندیناڤی (2004/2007) به‌رپرسایه‌تی کۆمیته‌ی مه‌ڵبه‌ندی ئه‌و حیزبم له‌سه‌ر شان‌بووه.
له کاتی کێشه نێخۆیه‌کانی (2007ی زایینی)، له کاتی جیابوونه‌وه‌ی باڵی ریفۆرم‌و چاکسازی له کۆمه‌ڵه‌ی شۆرشگێری زه‌حمه‌تکێشانی کوردستانی ئێران، یه‌کێک له ئه‌ندامه چالاکه‌کانی ئه‌و ره‌وته بووه، به‌ڵام هه‌ر له سه‌رتای جیایه‌کاندا رایانگه‌یاند خوازیاری پارتێکی سۆسیالدموکراتن بۆ کوردستان، که پارتێکی کوردستانی‌و سه‌ربه‌خۆخوازو شه‌فاف بێت، هه‌ر بۆیه له مانگی ئه‌پریلی 2008دا به‌شداری پرۆژه‌ی دامه‌رزاندنی پارتی سوسیالدیموکراتی کوردستان بووه‌و پاشان له مانگی سێی 2010دا له ئاکامی حه‌ول‌و تێکۆشانێکی بێ‌وچاندا توانیویانه له‌سه‌ر بناغه‌ی پرۆگرام‌و پیره‌وی پارتی سوسیالدیموکراتی کوردستان له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه ره‌وتی یه‌کگرتنه‌وه" یه‌ک بگرن‌و له ژێر ناوی "کــۆمــه‌ڵـه ــ پارتی سوسیالدیموکراتی کوردستان کار بکه‌ن، بنکه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌یان به ناوی "هێزه‌ی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان" که وه‌کوو خۆیان باسی ده‌که‌ن‌و ئاماژه‌ی پێده‌ده‌ن له بناری چیای قه‌ندیل جێگیره .
No comments:
Post a Comment