وێنە: دیمەنێک لە ڕاگەیاندنی کۆمار
رەحیم رەشیدی/ پاریس
ئاشکرایه، ٢ی رێبه‌ندان له مێژووی دوور و نزیکی پڕ له خه‌باتی خه‌ڵکی کوردستان‌دا، بۆ ده‌سته‌به‌ر کردنی ئازادی، دێموکڕاسی و مافی نه‌ته‌وایه‌تی، هه‌میشه جێگا و شوێنێکی به‌رز و تایبه‌تی هه‌یه.
کۆماری کوردستان له هه‌لومه‌رجێکی مێژووی ئه‌وتۆدا پێک هات، فاشیزم له شه‌ڕی دووهه‌می جیهانی‌دا تێکشکێندرا بوو، هێزی هاوپه‌یمانان‌و له‌شکری سوور له باکور، باشوره‌وه به بێ هیچ چه‌شنه به‌ربه‌ره‌کانه‌یه‌ک، به‌شێکی به‌رچاو له خاکی ئێرانیان داگیر کرد بوو. ئه‌وه له حاڵێکدا بوو رژیمی پاشایه‌تی، ئه‌و کات به هه‌موو تواناوه هه‌ر ده‌نگێکی ئازادی خوازانه‌ی گه‌لانی ئێرانی به توندترین شێوه سه‌رکوت ده‌کرد، له ڕاستی‌دا خۆی وه‌کوو هێزێکی پۆڵاین‌و له شکان نه‌هاتوو به جه‌ماوه‌ری ناڕازی نیشان ده‌دا.دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان له لایه‌ن حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێرانه‌وه، به پێشه‌وایه‌تی قازی موحه‌ممه‌د‌و پشتیوانی هه‌مه لایه‌نه‌ی گه‌لی کورد، له حاڵێکدا بوو ته‌ڤگه‌ری رزگاری خوازانه‌ی خه‌ڵکی کورد له بێ ئاسۆی‌دا بوو، حکومه‌تی زۆرداری تورکیه به رێبه‌رایه‌تی "ئه‌تا تورک" بزوتنه‌وه‌ی کوردی له تورکیه تاکوو ڕاده‌یه‌کی به‌رچاو سه‌رکوت کرد بوو، دۆخی تواندنه‌وه‌و سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی کورد له‌و وڵاته به چڕی له ئارادا بوو، ته‌نانه‌ت کار گه‌یشتبوه جێگایه‌ک به پانه‌وه حاشا له بوونی نه‌ته‌وه‌ی کوردمان له‌و به‌شه‌ی کوردستان ده‌کرا.حکومه‌تی سه‌ره‌ڕۆی په‌هله‌وه‌ی، به لاسایی کردنه‌وه‌ی کوێر کوێرانه له ده‌سه‌ڵاتدارانی تورکیه، هه‌وڵی خۆ پر چه‌ک کردنی ده‌دا، هه‌ر له درێژه‌ی ئه‌و لاسایی کردنه‌وه‌دا، به شێوه‌یه‌کی سیسته‌ماتیک زمان، کولتوورو که‌له‌پووری کوردیان دایه به‌ر سیاسه‌تی تواندنه‌وه‌و هه‌ر ده‌نگێکی ناڕازیان به توندترین شێوه سه‌رکوت ده‌کرد.ڕوون‌و به‌رچاوه له هه‌لومه‌رجی ئه‌و کات‌دا وه‌زعی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی کورده‌کان له سوریه‌‌و عێراق له بارودۆخی نا له‌باری ژیانی پڕ له چه‌رمه‌سه‌ری کورده‌کان له ئێرانو تورکیه باشتر نه‌بوو. بڕیاری دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان له سالی ١٣٢٤ی هه‌تاوی‌دا، خوێندنه‌وه‌یه‌کی به‌رچاو ڕوونانه‌و ژیرانه، هه‌وڵێکی ئازایانه‌‌و چاو نه‌ترسانه‌‌و قۆستنه‌وه‌ی ده‌رفه‌تی نێوخۆیی، نێوچه‌یی‌و نێونه‌ته‌ویی بۆ وڵامدانه‌وه به‌و به‌سته‌ڵه‌که پڕ له مه‌ترسییه بوو که نه‌یارانی کورد به زه‌بری چه‌ک، سه‌رکوت‌و سێداره بۆ توونا کردنی نه‌ته‌وه‌ی کورد هه‌وڵی زاڵ کردنیان ده‌دا.دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان له‌و سه‌رده‌مه پڕ له بێ هیوایی‌و تاریکی‌و تنووکیه‌دا، مانای ئه‌وه بوو بزوتنه‌وه‌ی ماف خوازانه‌ی بێ پشتیوانی کورد، گیانی به به‌ردا کرایه‌وه، کورد له باری ده‌رونی‌و ڕه‌وانی‌یه‌وه وره‌ی وه‌به‌ر هاته‌وه، زمان، شانۆ، خوێندن، گۆڤارو رۆژنامه، بنکه‌و بونیاده پیشه‌یی‌و دێموکراتیکه‌کان، گه‌شه‌یان سه‌ندو دامه‌زران، تیشکی به تین‌وتاوی ئهم هه‌نگاوه‌ی رێبه‌رانی کۆماری کوردستان بۆ هه‌موو سه‌رده‌مه‌کان وه‌کوو ئه‌ستێره‌ی پڕشنگدار هه‌میشه ده‌بریسکێته‌وه‌و ئێمه وه‌کوو ئه‌زموونێکی سه‌رکه‌وتوو بۆ هه‌تا هه‌تایه پێوه‌ی سه‌ربه‌رزین.به‌شێکی زۆر له گه‌‌وره ئه‌دیب، نووسه‌ر، زمانه‌وان، رێبه‌ره سیاسییه ناوداره‌کانی کوردستان، ئه‌وانه بوون له کۆماردا به‌شدار بوون، بیری نه‌‌ته‌وه خوازی خۆیان له کۆماری کوردستان؛ وه‌رگرت‌و هه‌ر له ژێر کاریگه‌گه‌ری وانه به‌نرخه‌کانی مرۆڤ دۆستی‌و دێموکڕاسی خوازی کۆماردا بوو که پاشتر به تێکۆشانی به‌رچاویان بۆ خزمه‌ت به کوردو کوردستان بوونه جێگای شانازی نیشتمان په‌روه‌ران‌و یادو ناویان له مێژوودا به به‌رزی‌و به‌رێزی ماوه‌ته‌وه‌و ده‌مێنێته‌وه.پاش دامه‌زراندنی کۆمار، بۆ یه‌که‌م جار رێکخراوه‌کانی تایبه‌ت به لاوان‌‌و ژنان دامه‌زران، زمانی کوردی بوو به زمانی فه‌رمیی نێوچه‌کانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی کۆماری کوردستان، لاوان به مه‌به‌ستی خوێندن بۆ ده‌ره‌وه به‌ڕێ کران‌و له هه‌نگاوێکی داهێنه‌رانه‌ی پێشکه‌وتوودا له لوتکه‌ی به‌رزی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی‌و به‌رێوه‌به‌رایه‌تیی کۆمارادا، به متمانه‌وه ئه‌رکدار کران‌و به‌رپرسایه‌تیی شایان‌و شیاویان پێ سپێردرا.سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی کورد به شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ ئه‌زموونی ده‌وڵه‌ت‌داری نه‌بوو، به‌ڵام له ماوه‌ی ١١ مانگ ده‌سه‌ڵات داریه‌تی کۆماردا، زۆر پێشکه‌وتنی دێموکراتیک‌و نه‌ته‌وه‌یی وه‌دی هاتن.دابین کردنی مافی نه‌ته‌وایه‌تی بۆ کورده‌کان له ژێر سێبه‌ری ده‌سه‌ڵاتی کۆماری کوردستان‌دا، قه‌ت نه‌بووه هۆکاری به‌رته‌سک بوونه‌وه‌ی دێمۆکراسی‌و پێشێل کردنی مافی خه‌ڵکانی کوردستانی غه‌یره کورد له کوردستان‌دا، ئه‌مه‌ش ئاکامی سیاسه‌ت‌و ڕوانگه‌ی دوروستی ڕێبه‌رایه‌تی کۆماری کوردستان بوو، یه‌کێک له‌و خاڵانه‌یه کورده‌کان زۆری پێوه سه‌ربه‌رزن، ئهم به‌ستێنه مرۆڤ ته‌وه‌رانه‌یه که سیاسه‌تمه‌دارانی کۆماری کوردستان له‌و سه‌رده‌مه‌دا پێکیان هێنا، له حاڵێکدا بوو که ئورووپای ئه‌مڕۆ له‌و قۆناغه مێژوویه‌دا له ژێر گڕی ئاگری شه‌ڕی فاشیزم‌و نازیزم‌دا ده‌یناڵاند، زیان‌و ئازاری ده‌دیت‌و ده‌چێشت.به‌ڵام په‌یوه‌ندی کورده‌کان له‌گه‌ڵ دراوسێکانیان بۆ وێنه ئازه‌رییه‌کان که به‌رێبه‌ری پێشه‌وه‌ری فیرقه‌ی دێموکراتی ئازه‌ربایجانیان پێکهێنا بوو، له ژێر رێبه‌ری پێشه‌وای حیزبی دێمۆکراتی کوردستان، سه‌رۆک کۆماری ئه‌وه‌ڵین ده‌سه‌ڵاتی مودێرنی کورد، هاوپه‌یمانه‌تیه‌کی دۆستانه له‌سه‌ر بنه‌مای رێزگرتنی دوو لاینه هاته ئاراوه، که بۆ پێکه‌وه ژیانی ئهم دوو گه‌له هاو چاره‌نووسه، ده‌کرێت بۆ سه‌رجه‌م قوناغه نزیک‌و دووره‌کان که‌ریگه‌رو پڕ بایه‌خ بێت.ناکرێ باسی کۆماری کوردستان بکه‌ین، به‌ڵام ئاوڕێک له ڕۆلی دلێرانه‌و ئازایانه‌ی کورده‌کانی کوردستانی عێراق به رێبه‌رایه‌تی مه‌لا مسته‌فا بارزانی نه‌ده‌ینه‌وه. رۆڵێک که وه‌کوو هاوپه‌یوه‌ندی نه‌ته‌وه‌یی، جێگای شانازی کوردانی نیشتمانپه‌روه‌ره، هه‌موو کات بۆ لێ فێر بوون ده‌شێ.بارزا‌‌ییه‌کان بۆ پاراستنی کۆمارو ده‌ستکه‌وته‌کانی له هیچ چه‌شنه فیداکاری‌یه‌ک خۆیان نه‌پاراست. به‌حه‌ق رێبه‌رایه‌تی کۆماریش حیسابی خانه‌خوێی بۆ کردن، ئه‌وان له به‌رێوه‌به‌ری کۆماردا به گوێره‌ی لێ وه‌شاوه‌یی خۆیان به‌شدار بوون.حوزوری ئه‌فسه‌ره کورده نیشتمانپه‌روه‌ره‌کانی ئه‌و کاتی سوپای عێراق، نوێنه‌رایه‌تی پارچه‌کانی دیکه‌ی کوردستان له کاتی ڕاگه‌یاندنی کۆمار له مه‌هاباد، مانای یه‌کیه‌تیی نه‌ته‌وه‌یی ده‌سه‌لماند، نیشانده‌ری ئه‌و راستییه‌شه، کۆماری کوردستان نوێنه‌گه‌ی ئاوات‌و خواسته‌کانی بزوتنه‌وه‌ی کوردو خه‌ڵکی ئازادی خوازی کوردستان بووه، هاوکات درزدان بوو به دیواری بێ هیوایی، شه‌کانه‌وه‌ی ئاڵای کوردستان ئه‌و مانای ده‌به‌خشی‌و ده‌به‌خشێ، که له دژوارترین هه‌لومه‌رجه‌کاندا ده‌کرێ به یه‌کیه‌تیی‌و پێکه‌وه بوون دڕ به شه‌وه زه‌نگی ئه‌نگوسته چاو بدرێ. ئێمه له حالێک‌دا یادی ساڵوه‌گه‌ڕی رووداوی مێژوویی 2ی رێبه‌ندان ده‌که‌ینه‌وه، ڕۆله وڵات پارێزه‌کانی کورد له هه‌موو جێگایه‌ک، بۆ وه‌دیهێنانه‌وه‌ی ئاوات‌و ئامانجه‌کانی کۆماری کوردستان تێ ده‌کۆشن.له ده‌ره‌وه‌ی وڵات به گشتیی، له رۆژهه‌ڵاتی کوردستان به تایبه‌تی، ئه‌ویندارانی رێبازی کۆماری کوردستان، سه‌ره‌ڕای هه‌بوونی هێزه سه‌رکوتکه‌ره‌کانی کۆماری ئیسلامی ئێران له کوردستان، خه‌ڵکی کورد له ئیلام‌و کرماشانه‌وه بگره، تاکوو سه‌ڵماس‌و ماکۆ، له ژێر سێبه‌ری سه‌ره نێزه‌و تفه‌نگدا یادی دووی رێبه‌ندان‌و پێشه‌واو کۆمار به‌رز ڕاده‌گرن، به‌م چه‌شه ئۆگری خۆیان به ئامانجه به‌رزه‌کانی کۆمارو ئه‌مگناسی خۆیان بۆ خه‌باتگێرانی بزوتنه‌وه‌ی میللی_دێموکڕاتیکی کوردستان دووپات ده‌که‌نه‌وه.ده‌یان که‌‌س له ئه‌ویندارانی رێگای پێشه‌واو کۆمار، رۆژی ٢ی ڕێبه‌ندان له شاری مه‌هابادی خۆشه‌ویست، پێته‌ختی مێژوویی کۆماری کوردستان، لانی که‌م به دڵ ده‌چنه سه‌ر گڵگۆی پێشه‌وای نه‌مرو شه‌هیدانی کوردستان، په‌یمانی وه‌فاداری له‌گه‌ڵ رێبازه پڕ له سه‌روه‌رییه‌که‌یان نوێ ده‌که‌نه‌وه.ئهم هه‌سته پیرۆزه‌ییه سه‌رتاپای ئێران به گشتیی، کوردستانی ئێرانی به تایبه‌تی کردۆته مه‌یدانێکی پان‌و به‌رینی تێکۆشانی شێلگیرانه، دژی کۆماری ئیسلامی ئێرانو نه‌یارانی نه‌ته‌وه‌ی کورد.جێگای سه‌ر‌نجه، له‌م ڕۆژانه‌دا زۆربه‌ی لاوان له چالاکی دژی رێژیم‌دا به شێوه‌یه‌کی به‌رچاو به‌شدارن، ئه‌و لاوانه‌ی پاش هاتنه سه‌رکاری ده‌سه‌لاتی ئاخونده‌کان له ئێران‌دا، له دایک بوون؛ ئه‌وانه‌ی ده‌سه‌ڵاتی کۆماری ئیسلامی له ماوه‌ی ته‌مه‌نی تژی له نه‌گبه‌تی خۆیدا، له ژێر بۆمبارانی فیکری‌و ئیسلامی تایبه‌ت به خۆی په‌روه‌رده‌ی کردوون، به ئاشکرا ده‌بینین له‌گه‌ڵ پێوانه‌و باوه‌ڕه‌کانی ئهم سیسته‌م‌و ده‌سه‌ڵاته به‌ته‌واوه‌تی ناته‌بان، کچان‌و کوڕانێک که زۆرینه‌ی حه‌شیمه‌تی ئێران پێک دێنن که له هه‌موو ئازادییه‌‌ک بێ به‌شن، که‌وایه حکومه‌تی ئیسلامی له‌م به‌ستێنه چاره نووس سازه‌دا به ته‌واوی ڕه‌نج به خه‌ساره.له ساڵوه‌گه‌ڕی دووی رێبه‌ندان، به‌وپه‌ڕی خۆشحاڵییه‌وه، له دامه‌زراندنی پاڕڵمان‌و ده‌سه‌ڵاتی حکومه‌تی خه‌ڵکی هه‌رێمی کوردستان ده‌ڕوانین‌و سه‌ربه‌رزین که لانی که‌م به‌شێک له خه‌ڵکی نیشتمانه‌که‌مان ئه‌مڕۆ له ژێر ئالای کوردستان‌دا به بڕێک له ماف‌و ئازادییه ڕه‌واکانی گه‌یشتوه، که بێ گومان ئهم ده‌سکه‌وتانه هه‌ر له رێڕه‌وی ئامانجه‌کانی کۆماری کوردستان‌دا شرۆڤه ده‌کرێن.تیشک تی‌ڤی به چاوێکی وه‌فادارانه ئاوڕ له‌م بڕگه پڕ شکۆییه‌ی خه‌باتی خه‌ڵکی کوردستان بۆ ده‌سته‌به‌ر کردنی ئازادی‌و دیاری کردنی مافی چاره‌نووس ده‌داته‌وه، ئه‌مه‌گناسانه بۆ تێکۆشانی پێشمه‌رگه‌کانی رێگای کۆماری کوردستان، وه‌دیهێنه‌رانی خواسته به‌رزه‌کانی ئه‌و کۆماره خه‌ڵکییه ده‌ڕوانێ، تێکۆشانی خۆی به به‌رهه‌می هه‌وڵ‌و خه‌باتی ماندوویی نه‌ناسانه‌ی ئه‌وان ده‌زانێ.
سڵاو له کۆماری کوردستان، چرای هه‌میشه ڕووناکی رێگای پڕ که‌ندوله‌ندی خه‌باتی خه‌ڵکی کوردستان
No comments:
Post a Comment